Przyczyny zanieczyszczenia powietrza w Polsce są wszystkim doskonale znane. Odpowiadają za nie przede wszystkim domowe kotłownie, w których spalany jest niskiej jakości węgiel oraz śmieci, ale także zakłady przemysłowe, branża transportowa i elektrociepłownie. Wszystkie te czynniki sprawiają, że zanieczyszczenia powietrza są dotkliwym problemem dla mieszkańców dużych miast przez cały rok.
Do powstawania zanieczyszczeń powietrza w okresie jesienno-zimowym, przyczyniają się przede wszystkim osoby, które w domowych kotłowniach posiadają starego typu piec, nazywany potocznie kopciuchem. Jego największą wadą jest to, że można w nim spalić wszystko – również śmieci. Wiele osób korzysta z tej możliwości oszczędzając w ten sposób na opale. Nie zdają sobie jednak sprawy z faktu, że trują nie tylko siebie, ale także swoje dzieci i sąsiadów.
Zimą w największych polskich miastach alerty dotyczące stanu jakości powietrza są ogłaszane niemal codziennie. Zaleca się wówczas możliwie najkrótsze przebywanie na zewnątrz, jednak nie oszukujmy się – na szkodliwe działanie zanieczyszczeń powietrza jesteśmy narażeni cały czas. Smog nie pozostaje za drzwiami, dostaje się również do wnętrza budynków. Dlatego jeżeli nie posiadamy oczyszczacza powietrza lub wentylacji mechanicznej, która oczyszcza nawiewane powietrze, jesteśmy narażeni na działanie niebezpiecznych substancji w równym stopniu, co podczas przebywania na zewnątrz. Warto zaznaczyć, że w przypadku pomieszczeń niewietrzonych dochodzi mnóstwo innych, szkodliwych substancji, takich jak CO2.
Jeszcze do niedawna przyczyny zanieczyszczeń powietrza nie były tak roztrząsane, ponieważ smog pozostawał niewidoczny. Od pewnego czasu, gdy jego stężenie znacznie przekracza dopuszczalne normy, zaczyna być widoczny, przez co rośnie zainteresowanie tym zjawiskiem.
Czym są zanieczyszczenia powietrza?
O zanieczyszczeniach powietrza możemy mówić w chwili, gdy skład chemiczny powietrza ma negatywny wpływ na zdrowie człowieka oraz przyrodę. Jest to najbardziej niebezpieczne z zanieczyszczeń, ponieważ charakteryzuje się ogromną mobilnością, przez co w krótkim czasie może skazić bardzo duży obszar.
Zanieczyszczenia powietrza są mieszaniną gazów, cieczy oraz ciał stałych, które znajdują się w powietrzu atmosferycznym. Stale rosnące zapotrzebowanie na energię sprawiło, że proces spalania stał się głównym źródłem zanieczyszczeń powietrza pochodzenia antropogenicznego. Wśród najczęściej występujących w powietrzu szkodliwych substancji możemy wyróżnić:
- pyły węglowe,
- dwutlenek węgla,
- pyły zawieszone,
- beznopireny,
- ozon troposferyczny,
- dwutlenek siarki,
- tlenek węgla,
- ołów,
- tlenki azotu.
Szkodliwe substancje zawarte w zanieczyszczonym powietrzu są wchłaniane przez ludzi podczas oddychania. Wpływają na rozwój schorzeń ze strony układu oddechowego, zaburzeń reprodukcji oraz alergii. Działają niekorzystnie również na świat roślin, zaburzając procesy fotosyntezy. Wpływ zanieczyszczeń powietrza na środowisko możemy obserwować również pod postacią nieodwracalnych zmian klimatycznych.
Źródła zanieczyszczeń powietrza
Zimą, kiedy temperatura na zewnątrz spada, wzrasta poziom zanieczyszczenia powietrza. Jest to spowodowane spalaniem w domowych kotłowniach niskiej jakości węgla oraz śmieci. Wielu ludzi stara się w ten sposób zaoszczędzić na kosztach ogrzewania. Umożliwia to stary kocioł, nazywany potocznie kopciuchem, który jest w stanie spalić wszystko, co zostanie do niego wrzucone. Sprzyja to pozornym oszczędnościom na zakupie paliw stałych, jednak wpływa bardzo negatywnie na zdrowie i życie społeczeństwa.
Wszystkiemu winien jest stary kocioł, który powinien zostać wymieniony na nowy już dawno temu. Decyzja ta jest zazwyczaj odwlekana możliwie najdłużej ze względu na wysokie koszty jakie wiążą się ze zmianą instalacji centralnego ogrzewania oraz zakupem nowoczesnego, ekologicznego pieca. Ponadto samo podniesienie temperatury zimą w budynku generuje spore koszty. Szczególnie jeśli do tej pory mieszkańcy ogrzewali za pomocą najtańszego węgla lub śmieci.
1 września 2019 roku w Krakowie zaczyna obowiązywać całkowity zakaz palenia węglem i drewnem w domowych kotłowniach. Do tego czasu mieszkańcy mają obowiązek wymiany pieca. W przeciwnym razie może zostać na nich nałożona grzywna w wysokości 5 tysięcy złotych.
Obecnie prowadzony jest ogólnopolski program Czyste Powietrze, który ma pomóc w sfinansowaniu zakupu i montażu nowoczesnego systemu ogrzewania, rekuperacji lub poprawy termoizolacji budynku.
Rekuperacja jest to wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła. To rozwiązanie, które doskonale sprawdza się w nowoczesnych, szczelnych budynkach. Rekuperacja niweluje potrzebę otwierania okien, ponieważ zapewnia stalą wymianę powietrza w budynku. Świeże, nawiewane do wnętrza powietrze zostaje przefiltrowane, dzięki czemu mieszkańcy mogą cieszyć się powietrzem pozbawionym zanieczyszczeń. Ponadto wwiewany strumień zostaje wstępnie ogrzany przez powietrze wywiewane z budynku. Warto zaznaczyć, że oba te strumienie nie mieszają się ze sobą, a jedynie przepływają obok siebie.
Szczegółowe informacje na temat programu Czyste Powietrze znajdują się tutaj.
Przyczyny zanieczyszczenia powietrza
Przyczyny zanieczyszczenia powietrza były badane wielokrotnie, by znaleźć głównego winowajcę. Potwierdziły one dotychczasowe przypuszczenia – za zły stan powietrza odpowiadają przede wszystkim domowe kotłownie. Oczywiście nie są to jedyne przyczyny powstawania zanieczyszczeń powietrza. Należą do nich również przemysł, transport oraz elektrociepłownie.
Smog jest najbardziej dokuczliwy zimą. Wówczas znacząco ogranicza widoczność, czemu towarzyszy charakterystyczny zapach. Nie oznacza to, że latem oddychamy wolnym od zanieczyszczeń powietrzem. Zmienia się tylko jego skład oraz źródło pochodzenia szkodliwych substancji.
Smog możemy podzielić na dwa rodzaje:
- typu Los Angeles,
- typu londyńskiego.
Smog typu Los Angeles to zanieczyszczenie fotochemiczne, które posiada w swoim składzie tlenki węgla, azotu oraz węglowodory. Odnotowano go po raz pierwszy w Los Angeles, stąd też wzięła się nazwa tego zjawiska. Występuje przede wszystkim latem, najczęściej w strefach subtropikalnych, w największych miastach, gdzie natężenie ruchu samochodowego jest bardzo duże. Pojawia się w czasie gorących i bezwietrznych dni.
Zanieczyszczenia powietrza typu Los Angeles powstają w wyniku reakcji, zachodzącej między tlenkami azotu a węglowodorami. Smog ten występuje latem również w Polsce w dużych miastach, gdzie natężenie ruchu jest ogromne.
Smog typu londyńskiego występuje zimą, jest charakterystyczny dla umiarkowanej strefy klimatycznej, czyli wilgotnej jesieni i chłodnej zimy. Sprawia to, że sezon grzewczy trwa nawet pół roku. Zanieczyszczenie to występuje w miastach znajdujących się w nieckach oraz tam, gdzie zabudowane zostały tunele wentylacyjne, co uniemożliwia regularne wywiewanie szkodliwych substancji z miast.
Skąd wzięła się nazwa tego zjawiska? Między 5 a 9 grudnia 1952 roku w Londynie pojawiła się gęsta, czarna mgła, która utrzymywała się nad miastem i skutecznie ograniczała widoczność mieszkańcom. Londyńczycy mieli już wcześniej problemy z zanieczyszczeniami powietrza, jednak fakt ten był przed nimi ukrywany. Wielu z nich uważało, że pojawiająca się zimą mgła niczym nie różni się od tych, które widzieli do tej pory.
Na tak ogromny atak smogu nikt nie był przygotowany. Bardzo szybko zabrakło masek, które choć trochę ochroniłyby drogi oddechowe. Aby nie siać jeszcze większej paniki, rozdawano mieszkańcom zwykłe, materiałowe maseczki, które w tamtym czasie były kompletnie bezużyteczne. Lekarze doskonale zdawali sobie z tego sprawę, co udowadniają archiwalne zapiski medyków.
Smog zniknął tak niespodziewanie, jak się pojawił. W wyniku tak dużego stężenia szkodliwych substancji w powietrzu zginęło 12 tysięcy osób. Wiele z nich umarło w wyniku ostrej niewydolności dróg oddechowych, pozostali – na skutek wypadków drogowych, do których dochodziło przez bardzo ograniczoną widoczność.
Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie i życie człowieka
Zanieczyszczenia powietrza wywołują bardzo wiele schorzeń, nie tylko ze strony układu oddechowego. Najczęściej występującymi dolegliwościami związanymi z bardzo wysokim stężeniem zanieczyszczeń powietrza, są:
- zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym,
- problemy z oddychaniem,
- choroby ze strony układu oddechowego,
- zmniejszona czynność płuc,
- problemy ze śledzioną oraz wątrobą,
- udar mózgu,
- bóle głowy,
- choroby sercowo-naczyniowe,
- podrażnienia gardła i nosa,
- infekcje układu oddechowego,
- rak płuc,
- kłopoty z koncentracją i pamięcią,
- depresja,
- uczucie niepokoju,
- podrażnienia oczu,
- problemy ze strony układu rozrodczego,
- astma,
- przewlekła choroba obturacyjna płuc,
- choroba alzheimera,
- zmiany anatomiczne w mózgu.
Jak walczyć z zanieczyszczeniami powietrza?
Jak widać powyżej, zanieczyszczenia powietrza mają ogromny wpływ na nasze życie i zdrowie. Wielu z nas nie spodziewałoby się, że jest on aż tak duży. Dlatego też warto walczyć o czyste powietrze.
Od czego zacząć? Przede wszystkim od wymiany starego typu kotła na nowy, ekologiczny piec. Możemy w tym momencie zadać pytanie – co to zmieni, jeżeli wszyscy inni wokół będą nadal zatruwać środowisko? Odpowiedź jest banalnie prosta – zmianę świata należy zacząć od siebie. Prawdopodobnie sąsiedzi prędzej czy później o to zapytają, będzie można zgodnie z prawdą opowiedzieć o dotacji i ekologicznym piecu. Kto by się nie skusił na „darmowe” pieniądze? W takiej sytuacji czynnikiem decydującym będzie również zazdrość, która przemawia do wielu osób znacznie bardziej niż kwestie zdrowotne. Jeżeli sąsiad ma nowy piec, to ja też taki kupię!
Co może zastąpić starego typu kocioł? Na przykład instalacje OZE. Największą zaletą Odnawialnych Źródeł Energii jest fakt iż są niewyczerpalne. Każdy z nas ma do nich nieograniczony dostęp.
Najlepszy przykładem jest fotowoltaika – promienie słoneczne przekształcane są w energię elektryczną, która może zasilić całe gospodarstwo domowe. W takiej sytuacji inwestor nie ponosi żadnych opłat związanych z prądem, ponieważ wykorzystuje to, co sam wytworzył. Ewentualny nadmiar energii jest odsyłany do sieci i magazynowany. Inwestor może go odebrać w dowolnym momencie, kiedy tylko jego zapotrzebowanie na prąd wzrośnie. Dzieje się tak najczęściej zimą, kiedy nasłonecznienie jest znacznie mniejsze.
Więcej informacji na temat fotowoltaiki znajduje się tutaj.
Instalacje Odnawialnych Źródeł Energii to również pompy ciepła, które pomimo swojej ceny zyskują na popularności. Są one doskonałym sposobem na ekologiczne ogrzewanie budynku. Czerpią one ciepło z gruntu lub powietrza, a następnie za pomocą systemu grzewczego wprowadzają je do wnętrza budynku. Podczas pracy nie generują żadnych szkodliwych substancji ani spalin.
Szczegółowe informacje na temat pomp ciepła znajdziesz tu.
Podsumowanie
Przyczyny zanieczyszczenia powietrza są powszechnie znane, dlatego też nie możemy zaprzeczyć, że sami się trujemy. Spalając w piecach śmieci powinniśmy mieć świadomość, że wpływamy na pogorszenie się nie tylko naszego stanu zdrowia, ale także naszych dzieci, sąsiadów oraz innych osób.