Nowotwory złośliwe to bardzo poważny problem zdrowotny naszych czasów – z roku na rok zwiększa się zachorowalność na nie oraz umieralność z ich powodu. Rocznie w Polsce na nowotwór złośliwy zapada 160 tysięcy osób, a 95 tysięcy chorujących umiera. Główną przyczyną wysokiej umieralności jest zbyt późne zdiagnozowanie choroby – 70% wszystkich nowotworów złośliwych wykrywa się bowiem już w zaawansowanym stadium. Bardzo ważne są więc odpowiednie działania profilaktyczne, do których zalicza się również badanie stężenia markerów nowotworowych we krwi.
Co to są markery nowotworowe?
Markery (wskaźniki, antygeny) nowotworowe to czynniki wykorzystywane nie tylko w diagnostyce nowotworów, są one bowiem bardzo pomocne w monitorowaniu leczenia tych schorzeń, a także w wykrywaniu wznów i przerzutów.
Markery nowotworowe to substancje chemiczne wytwarzane w wielu tkankach organizmu. Ich stężenie jest jednak bardzo niewielkie w tkankach prawidłowych, natomiast produkcja tych związków znacznie się zwiększa podczas rozwoju nowotworu złośliwego – mówi Magdalena Sikora, specjalista portalu zdrowegeny.pl
Podwyższone stężenie markerów nowotworowych może oznaczać rozwój procesu nowotworowego w organizmie, jednak poziom tych wskaźników może również wzrastać w przebiegu innych schorzeń (np. stanu zapalnego danego narządu). Podwyższone stężenie danego markera nowotworowego wiąże się więc z koniecznością dalszej diagnostyki.
Przykładowe wskaźniki nowotworowe i jak zbadać ich poziom?
Pierwotnie uważano, że każdy rodzaj nowotworu złośliwego posiada specyficzną dla siebie substancję markerową. Badania wykazały jednak, że jeden typ nowotworu może produkować kilka wskaźników – także te, które są charakterystyczne dla innych nowotworów.
Do wskaźników nowotworowych zalicza się m.in. CA-125, PSA czy CA 19-9. CA-125 to glikoproteina wykorzystywana jako marker nowotworowy raka jajnika – jego podwyższone stężenie występuje u 80% pacjentek chorujących na to schorzenie, ale może również świadczyć o raku trzustki czy raku endometrium. Marker PSA jest natomiast specyficzny dla raka gruczołu krokowego, a jego stężenie zwiększa się już w bardzo wczesnym stadium nowotworu – dlatego regularne sprawdzanie jego poziomu zalecane jest wszystkim mężczyznom po 40. roku życia. Wysokie stężenie wskaźnika CA 19-9 z kolei wiązane jest z rakiem trzustki, ale jego znacznie podwyższony poziom może też wystąpić w przebiegu raka jelita grubego, żołądka, przełyku czy dróg żółciowych.
Badanie poziomu markerów nowotworowych jest proste i polega na laboratoryjnej analizie krwi pacjenta. Obecnie test można wykonać w bardzo wygodny sposób, nawet bez wychodzenia z domu. Nie jest również konieczne specjalne przygotowywanie się do badania, nie trzeba być na czczo – dodaje Magdalena Sikora.
Regularne sprawdzanie stężenia markerów nowotworowych we krwi powinny rozważyć wszystkie osoby zainteresowane profilaktyką nowotworową, a przede wszystkim te, u których w rodzinie występowały już przypadki nowotworów lub które są nosicielami mutacji silnie zwiększających ryzyko rozwoju raka.