Okres życia płodowego jest czasem, w którym u dziecka pojawia się szereg odruchów bezwarunkowych, które ułatwiają dziecku przetrwanie. Wszystkie są bardzo ważne i potrzebne, jednak tylko na pewnym etapie rozwoju.
Skąd biorą się odruchy i kiedy powinny zaniknąć?
Po urodzeniu dziecko musi przestawić się z życia płodowego do samodzielnego życia. Odruchy zatem tracą zupełnie swą funkcję. Powinny więc z czasem zanikać i ustępować miejsca innym odruchom, dojrzalszym, które pojawiają się w momencie, kiedy dziecko zyskuje kontrolę nad swoim ciałem. Jednak zdarza się tak, że odruchy przez długi czas nie ustępują i zaczynają utrudniać funkcjonowanie dziecka. Wtedy potrzebna jest interwencja rodziców.
Odruchy u noworodków są niezależne od naszej woli, są odpowiedzią na pojawiający się bodziec. Pojawiają się automatycznie. Celem odruchów jest reakcja organizmu ułatwiająca przejście przez kanał rodny, następnie przytrzymanie się rodzica i naukę pełzania, raczkowania i wreszcie chodzenia. Lekarz, tuż po narodzinach dziecka, sprawdza, czy posiada ono szereg odruchów, które świadczą o prawidłowym rozwoju układu nerwowego. Obecność tych samych odruchów u starszego dziecka jest dowodem, że w tym właśnie układzie dzieje się coś złego.
Bardzo wiele odruchów utrzymuje się przez całe życie, np. odruch połykania, odruch rogówkowy, nadbrwiowy. Jednak niemowlęce odruchy mogą z czasem utrudniać koncentrację, ograniczać sprawność motoryczną, a nawet uniemożliwiać panowanie nad emocjami. Warto przyglądać się dziecku i w razie potrzeby zasięgnąć pomocy u specjalisty.
Charakterystyczne odruchy niemowlęce:
- Odruch szukania – związany jest z poszukiwaniem jedzenia. Dziecko po dotknięciu policzka otwiera buzię i szuka brodawki. Jest to odruch, który znika po około trzech-czterech miesiącach.
- Odruch ssania – pojawia się automatycznie po włożeniu czegoś do ust noworodka. Dziecko natychmiast zaczyna ssać i jest to odruch, który utrzymuje go przy życiu. Wygasa po około czterech miesiącach.
- Odruch stąpania – jego zadaniem jest przygotowanie do pełzania i chodzenia. Wyzwalany jest poprzez delikatne podniesienie dziecka, tak, by dotykało lekko podłogi. Noworodek zaczyna unosić stópki tak, jakby chciał wykonać krok. Odruch ten z reguły zanika w okolicach drugiego miesiąca życia.
- Odruch moro – odruch, który pojawia się już w dziewiątym tygodniu po poczęciu. Odpowiadając na niespodziewany bodziec, którym może być głośny hałas, szarpnięcie kocyka, dziecko wykonuje określoną sekwencję ruchów, takich jak szybsze, pobudzone oddychanie, zamieranie w bezruchu, wypuszczenie powietrza, towarzyszyć temu może też krzyk. Jest to odruch, który uaktywnia reakcję walki lub ucieczki. Jest więc odruchem obronnym.
- Odruch Palmana dłoniowo-chwytny – lekki dotyk dłoni powoduje zaciśnięcie palców. Wyraźnie łączy się on z odruchem ssania. Zanika pomiędzy drugim a trzecim miesiącem życia.
Wszystkie skutki przetrwania któregoś z odruchów mogą być szkodliwe, dlatego nie wolno ich lekceważyć.