Według powszechnej wiedzy, do realizacji obowiązku alimentacyjnego są zobowiązani rodzice wobec dzieci oraz małżonkowie wobec siebie po rozwodzie. Tymczasem do świadczeń alimentacyjnych mogą być zobowiązani również inni członkowie rodziny a nawet osoby niespokrewnione.
Kto jest zobowiązany do płacenia alimentów?
Zakres świadczenia alimentacyjnego oraz zasady jego przyznawania uregulowane są w Ustawie z dnia 25 lutego 1964 r Kodeks rodzinny i opiekuńczy z późniejszymi zmianami.
Zgodnie z zapisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, do obowiązku alimentacyjnego są zobowiązani krewni wg. bliskości stopni pokrewieństwa, a także osoby niespokrewnione, jeżeli łączą je z osobą alimentowaną inne więzi osobiste. W pierwszym rzędzie dotyczy on krewnych w linii prostej, a następnie dalsi krewni. Oprócz pokrewieństwa, ważne są również inne przesłanki.
Komu przysługują alimenty?
Alimenty przysługują osobie, która nie jest w stanie samodzielnie zabezpieczyć swoich potrzeb, przy czym zakres tych potrzeb jest rzeczą indywidualną. W przypadku rozwodów wchodzą też w grę takie elementy jak zachowanie przez małżonka dotychczasowego poziomu życia – to istotne w przypadku spraw, w których jedna ze stron zostaje uznana za całkowicie winną rozpadu pożycia małżeńskiego.
Alimenty na dzieci płacone przez rodziców
W pierwszym rzędzie alimenty przysługują małoletnim dzieciom, które z oczywistych powodów nie są w stanie utrzymać się samodzielnie. Obowiązek alimentacyjny spełniają wówczas rodzice lub opiekunowie prawni. Alimenty na dzieci mogą płacić również rodzice adopcyjni. W sytuacji pełnej adopcji rodzice biologiczni są zwolnieni z alimentacji biologicznych dzieci, a ten obowiązek przechodzi na rodziców adopcyjnych, mimo braku biologicznego pokrewieństwa.
Przykład wyliczenia wysokości alimentów można znaleźć w tym artykule.
Do jakiego wieku dziecka rodzice płacą alimenty?
Dość rozpowszechniony jest mit, że rodzice są zobowiązani do płacenia alimentów na rzecz swoich dzieci do ukończenia przez nie 24 roku życia. Tymczasem kryterium rzeczywistym jest możliwość samodzielnego utrzymania się. Osoba, która po ukończeniu 18 roku życia rezygnuje z kontynuacji dalszej nauki i jest zdolna do podjęcia pracy, może być pozbawiona alimentacji przez opiekunów. Osoba, która kontynuuje naukę z założenia ma ograniczone możliwości zarobkowania, więc może oczekiwać kontynuacji świadczenia alimentacyjnego.
Na ogół studia kończone są ok. 24 roku życia, stąd też powszechna opinia, że to jest kres alimentacji. Tymczasem w szczególnych warunkach – choroba, kryzys na rynku pracy, niepełnosprawność- świadczenie alimentacyjne przysługuje przez czas dłuższy niż 24 lata.
Alimenty na wnuki – dziadkowie także mogą płacić
Małoletnie dzieci lub osoby spełniające odpowiednie przesłanki mogą wnosić o przyznanie alimentów od dziadków. Dzieje się tak wówczas, gdy rodzic/opiekun nie żyje lub nie spełnia obowiązku alimentacyjnego (np. wyjechał, ukrywa się lub się uchyla).
Alimenty na rodzeństwo
Również rodzeństwo jest zobowiązane względem siebie obowiązkiem alimentacyjnym. Powstaje on wówczas, gdy rodzice nie mogą tego obowiązku spełnić – np. nie żyją, mają niskie dochody, są chorzy. O alimenty może wystąpić brat lub siostra wówczas, gdy nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie z różnych przyczyn – choroby, niepełnosprawności, innych trudnych sytuacji życiowych.
Alimenty od dalszych krewnych
Zobowiązania alimentacyjne dalszych krewnych zdarzają się niezwykle rzadko, w sytuacjach rzeczywiście dramatycznych, gdy osoba wnosząca o alimentację nie ma własnych środków do życia ani nie jest w stanie się samodzielnie utrzymać.
Alimenty na byłego małżonka
Po rozwodzie, zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym jeden z małżonków może wystąpić o alimenty do drugiego, jeżeli jego sytuacja życiowa na skutek rozwodu się znacznie pogorszy. Przy rozwodzie z orzeczeniem o obopólnej winie lub bez orzekania o winie ten obowiązek trwa do 5 lat po rozwodzie (wyjątkiem może być ciężka choroba jednego z małżonków). Małżonek winny rozpadowi małżeństwa jest zobowiązany do alimentacji bez limitu czasu.
Rodzice – dzieci, dziadkowie – wnuki
O alimenty mogą wystąpić również rodzice do dzieci, o ile pozostają oni w niedostatku. Podobna sytuacja zachodzi między dziadkami a wnukami.
Obowiązek alimentacyjny na skutek orzeczenia sądowego
O przyznaniu alimentów oraz ich wysokości decyduje sąd, na wniosek złożony przez wnioskodawcę lub jego opiekuna prawnego. Alimenty są przyznawane bez naruszania zasad współżycia społecznego, które dotyczą zarówno wysokości alimentów, jak też sytuacji osób, które są zobowiązane do alimentacji.