Każdego roku w okresie wiosenno-letnim w mediach, ale także w codziennych rozmowach powraca temat kleszczy. Często podczas tych rozmów powielane są fałszywe mity. Nie ulega jednak wątpliwości, że kleszcze mogą nam wyrządzić wiele krzywdy. Nie każdy natomiast wie, że zapobiec temu mogą… badania genetyczne kleszczy!
O biologii kleszczy słów kilka…
W Polsce występuje 19 gatunków kleszczy. Zwierzęta te należą do gromady pajęczaków i dożywają dwóch lat. Kleszcze to pasożyty. Do ich rozwoju niezbędna jest krew. Dorosła samica kleszcza może wypić nawet 4 ml krwi. Oznacza to, że zwiększa ona wtedy masę swojego ciała ponad dwustukrotnie (samce piją znacznie mniej). Mają do tego specjalny aparat gębowy, który działa jak nożyce. Po przytwierdzeniu się do skóry swojego żywiciela, mogą pozostawać z nim związani nawet przez 15 dni.
Choć powszechnie uważa się, ze kleszcze kłują, to prawdą jest, ze kleszcze… żądlą (ich żądło to hypostom). Ślina tych pajęczaków zawiera środek znieczulający, co utrudnia ich szybkie wykrycie na swoim ciele.
Kleszcze – gdzie i kiedy występują?
Sezon na kleszcze rozpoczyna się na przełomie marca i kwietnia. Szczyt sezonu przypada na czerwiec, jednak pasożyty te są aktywne aż do listopada. Kleszcze przede wszystkim można spotkać w lasach i parkach, jednak coraz częściej obserwuje się je w miastach. Stawonogi te preferują ciepłe i wilgotne środowiska. Największą aktywność kleszcze wykazują wczesnym rankiem oraz późnym popołudniem
Wbrew popularnemu mitowi, kleszcze nie spadają z drzew, lecz przebywając na krzewach i trawach oczekują aż potencjalna ofiara się o nie „otrze” lub będzie w bezpośrednim otoczeniu. Kleszcze występują na wysokości do 1,5 metra od poziomu ziemi.
Kleszcze nie wybierają „miejsca posiłku” na naszym ciele przypadkowo. Krocząc po naszym ciele, szukają one obszarów, gdzie skóra jest odpowiednio cienka. To właśnie dlatego najczęściej kleszcza możemy znaleźć za uszami, w pachwinach, w zgięciach łokci czy pod kolanami, a u dzieci- również na głowie.
Badanie genetyczne kleszcza – dlaczego warto wykonać?
Powikłania po użądleniu przez kleszcza mogą być bardzo poważne. Podobnie jak w przypadku większości chorób, w dalszym ich leczeniu bardzo istotne znaczenie ma wykrycie jej na wczesnym etapie. Jedną z metod szybkiego sprawdzenia czy kleszcz był nosicielem czynników chorobotwórczych jest badanie genetyczne kleszcza. Gdzie zbadać kleszcza? Kleszcza można zbadać w całej Polsce. Wystarczy wysłać próbkę na adres laboratorium.
Badanie genetyczne polega na zastosowaniu metody PCR i sekwencjonowania. Najprościej mówiąc, badanie polega na wyizolowaniu, oczyszczeniu, a następnie zbadaniu sekwencji (kolejności) nukleotydów w pobranym DNA (nośnik informacji genetycznej). Umożliwia to szybkie stwierdzenie czy dany kleszcz mógł zarażać bakteriami i wirusami.
Jak przygotować kleszcza do badania?
Po usunięciu kleszcza z powierzchni skóry, należy go umieścić w w pojemniku. Ważne jest, aby nie zalewać kleszcza alkoholem, gdyż może to spowodować uszkodzenie próbki. Pojemnik należy następnie szczelnie zamknąć w celu uniknięcia wyparowaniu alkoholu. Z tak przygotowanym kleszczem należy zgłosić się do laboratorium, które oferuje usługę badania kleszcza. Ceny badania kleszcza są dostępne na stronie: https://zbadajkleszcza.pl/badanie-kleszcza-cena/
Kleszcze- jak się chronić?
W celu zmniejszenia ryzyka stania się potencjalną ofiarą kleszcza, wybierając się do lasu czy parku, należy zadbać o odpowiedni ubiór. Na takie wycieczki należy zakładać pełne buty, długie spodnie oraz długi rękaw. Dodatkowo należy stosować preparaty odstraszające te pasożyty na przykład w formie sprayu. Nie wolno również zapominać o tym, aby po każdej wyprawie do parku czy lasu, bezwzględnie dokładnie sprawdzić swoją skórę.
Złapałem kleszcza – co robić?
Po znalezieniu kleszcza na swoim ciele, należy go usunąć. Można to zrobić wykorzystując specjalne pęsety lub haczyki dostępne w aptekach. W przypadku obaw przed niedokładnym usunięciem pasożyta, można zgłosić się do lekarza.
NIE należy smarować kleszcza masłem lub inną tłustą substancją. Nie wolno również wyciskać oraz zdrapywać kleszcza. Te wszystkie czynności mogą powodować zwiększenie wydzielania śliny przez pasożyta oraz wymioty.
Kleszcz a choroby – borelioza.
W ślinie kleszczy występują nie tylko substancje znieczulające. Mogą się w niej znajdować również patogeny. Szacuje się, że 25-35% kleszczy jest nosicielami chorób. Najczęściej występującą spośród nich jest borelioza, zwana także chorobą z Lyme. Za jej wywołanie odpowiedzialne są bakterie- krętki boreliozy, które mogą znajdować się w ślinie kleszczy. Wczesnym i najbardziej charakterystycznym objawem boreliozy jest tzw. rumień wędrujący, czyli obwodowe szerzenie się, a centralnie ustępujące zaczerwienienie (na kształt pierścienia). Właśnie ze względu na ten charakterystyczny objaw, bardzo ważne jest, aby po każdym usunięciu kleszcza, obserwować skórę w miejscu, gdzie był przyczepiony.
Kleszczowe zapalenie mózgu.
Niestety borelioza nie jest jedyną chorobą, którą możemy się zarazić po kontakcie z kleszczem. Pasożyty te przenoszą również wirusy, a wśród niech szczególnie niebezpiecznego flawiwirusa. Ten organiczny twór wywołuje kleszczowe zapalenie mózgu. Początkowe objawy choroby są grypopodobne, co utrudnia znalezienie prawdziwej przyczyny problemu. Po około dwóch tygodniach patogen może ulokować się w komórkach ośrodkowego układu nerwowego wywołując zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych lub zapalenie mózgu. Choroby te mogą okazać się śmiertelne.