Prowadzony od kwietnia 2004 pilotażowy etap ogólnopolskiego programu edukacyjnego „Wolność Oddechu – Zapobiegaj Astmie” zakończył się sukcesem. Wzięło w nim udział niemal 22 tysiące dzieci z 85 szkół, ich rodzice oraz nauczyciele. Program okazał się niezwykle potrzebny. Stwierdzono, że aż 15 procent przebadanych dzieci ma astmę lub wymaga obserwacji z powodu zagrożenia tą chorobą. Ponad połowa z nich nie wiedziała wcześniej o swoich problemach zdrowotnych.
Program jest prowadzony wspólnie przez Państwową Inspekcję Sanitarną, Polskie Towarzystwo Oświaty Zdrowotnej, Polskie Towarzystwo Alergologiczne i firmę AstraZeneca. Konsultantem medycznym jest prof. dr hab. med. Elżbieta Piontek z Centrum Zdrowia Dziecka. Ze względu na sukces pilotażu oraz ogromną potrzebę takich działań, organizatorzy podjęli decyzję o kontynuacji programu.
Celem programu „Wolność Oddechu – Zapobiegaj Astmie” jest poszerzanie wiedzy na temat astmy oskrzelowej oraz wczesne wyłonienie dzieci zagrożonych zachorowaniem, a co za tym idzie – zapobieganie konsekwencjom zdrowotnym, społecznym i ekonomicznym tej choroby. W edycji pilotażowej programem objęto 21 857 dzieci wraz z rodzicami i nauczycielami w trzech województwach: mazowieckim, śląskim i lubelskim. Działania edukacyjne i badania przesiewowe były prowadzone według specjalnie opracowanego schematu. Uczestników informowano, jak ważne jest wczesne wykrycie astmy. Podkreślano też, że chore dzieci mogą normalnie żyć, o ile przestrzegają zaleceń lekarza. Rodzice byli proszeni o wypełnienie ankiety oceniającej ryzyko zachorowania na astmę (wywiad). W przypadku zagrożenia chorobą, dzieci były kierowane na specjalistyczne badania i konsultacje lekarskie. Program został przyjęty z ogromnym zainteresowaniem: aż 80% rodziców wypełniło ankietę dotyczącą objawów astmy u swoich dzieci (zwrócono 17 487 ankiet).
W wyniku badań stwierdzono choroby układu oddechowego u 2640 dzieci (15,1% ankietowanych). Z tej grupy potwierdzono astmę u 1262 dzieci (7,2% ankietowanych), które trafiły do programu z wcześniej rozpoznaną astmą oskrzelową. Co niezwykle istotne, podejrzenie astmy postawiono także u 1378 dzieci (7,9% ankietowanych), których rodzice nie byli wcześniej świadomi istnienia tej choroby. Dzieci te skierowano do dalszych, szczegółowych badań w celu ostatecznej weryfikacji diagnozy. Wyniki oznaczają także, że spośród wszystkich dzieci z zaburzeniami układu oddechowego (2640), ponad połowa (1378, czyli 52%) dowiedziała się o swojej chorobie dopiero w wyniku programu „Wolność Oddechu – Zapobiegaj Astmie”.
Mój syn miał skłonności do przeziębień. Często kasłał, czasem dostawał antybiotyki. Teraz okazało się, że to nie były przeziębienia, a astma. Na szczęście choroba jest jeszcze we wczesnym etapie – mówi pani Dorota z Lublina, matka 8-letniego Jakuba.
Zarówno skala jak i charakter tego programu jest wyjątkowy. Objął on bardzo dużą grupę dzieci, u których astma, często niezdiagnozowana, istotnie wpływa na obniżenie jakości życia: utrudnia naukę i relacje z rówieśnikami. Warto zwrócić uwagę na olbrzymie edukacyjne znaczenie tej inicjatywy, która uświadamia zarówno nauczycielom, jak i rodzicom wagę problemów. Co dziesiąte dziecko w wieku szkolnym cierpi z powodu astmy. Program „Wolność Oddechu – Zapobiegaj Astmie” to modelowy przykład współpracy instytucji rządowej, towarzystw i biznesu – stwierdził prof. dr hab. med. Marek Kowalski, Prezydent Polskiego Towarzystwa Alergologicznego.
Efekty edycji pilotażowej są sukcesem wszystkich współpracujących w tym programie, tj. stacji sanitarno-epidemiologicznych, szkół, organizacji pozarządowych, a także partnera programu – firmy AstraZeneca. W wyniku tego przedsięwzięcia korzystają chore dzieci, które mają szansę na normalne życie. Dlatego program będzie kontynuowany i obejmie stopniowo cały kraj – podkreśla Elżbieta Łata, Dyrektor Departamentu Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej Głównego Inspektoratu Sanitarnego.
Ogromną zaletą programu jest fakt, że pozwala on na gromadzenie wiarygodnych danych epidemiologicznych. Posłużą one do analizy występowania astmy oskrzelowej u dzieci w różnych rejonach kraju.
„Wolność Oddechu – Zapobiegaj Astmie” to pierwszy program w Polsce, w którym prowadzono badania jednolitą metodą na szeroką skalę. Dzięki temu wyniki ze wszystkich województw są porównywalne. Badania przesiewowe pozwoliły na szybkie wykrycie nowych przypadków astmy we wszystkich regionach. W wyniku programu dzieci z podejrzeniem astmy mają zapewnioną opiekę medyczną i środowiskową – powiedziała prof. dr hab. med. Elżbieta Piontek z Centrum Zdrowia Dziecka, Konsultant Medyczny Programu.
Realizacja programu jest możliwa dzięki wsparciu firmy AstraZeneca.
Cieszymy się, że program „Wolność Oddechu – Zapobiegaj Astmie” okazał się potrzebny dzieciom. Edukacja i wczesne wykrywanie astmy są niezwykle ważne. AstraZeneca stara się służyć społeczeństwu nie tylko nowoczesnymi lekami, ale także poprzez udział w kampaniach zdrowotnych. Dlatego nasza firma, wspólnie z partnerami programu, podjęła decyzje o jego kontynuacji – powiedział Jerzy Garlicki, Prezes AstraZeneca w Polsce.
Na początku listopada rusza pierwszy etap programu. Odbędzie się on w tych samych województwach, w których prowadzono pilotaż: mazowieckim, śląskim i lubelskim. Wezmą w nim udział 92 szkoły z Warszawy, Płocka, Siedlec, Radomia, Chełma, Zamościa, Bielska-Białej, Częstochowy, Katowic, Bytomia i Chorzowa. Planowane jest dotarcie do ponad 22 tysięcy dzieci, ich rodziców i nauczycieli. Działania edukacyjne i badania przesiewowe zostaną zmodyfikowane na podstawie doświadczeń z etapu pilotażowego. Podstawowym narzędziem badawczym pozostanie ankieta, która okazała się bardzo przydatna w określaniu ryzyka astmy. Wyłonione w ten sposób dzieci będą badane przez lekarza i w razie potrzeby kierowane na badania spirometryczne.
Na astmę choruje około 6% dorosłej populacji świata, a liczba chorych wzrasta przeciętnie o 50% w ciągu dekady. W Polsce z powodu astmy cierpi 8,6% dzieci i 5,4% dorosłych, a więc niemal 3 miliony osób. Częstość występowania astmy i innych chorób alergicznych w naszym kraju stale wzrasta, zwłaszcza u dzieci mieszkających w wielkich aglomeracjach miejskich. Coraz większym problemem jest astma u polskich dzieci w wieku szkolnym. Nierozpoznana i nieleczona choroba wiąże się z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi i kosztami ekonomicznymi. Astma jest przyczyną nieobecności w szkole, problemów w nauce, obniżenia sprawności fizycznej oraz pogarszania się sytuacji ekonomicznej i jakości życia całych rodzin. Edukacja, a także wczesna diagnostyka i prawidłowe leczenie choroby mogą temu zapobiec.
***
Państwowa Inspekcja Sanitarna (PIS) inicjuje, koordynuje, nadzoruje realizację programów i akcji oświatowa-zdrowotnych wynikających z sytuacji epidemiologicznej, potrzeb zdrowotnych ludności oraz założeń Narodowego Programu Zdrowia. PIS przeprowadza działania programowe i akcyjne we współdziałaniu z różnymi partnerami, a także ocenia efekty podejmowanych przedsięwzięć prozdrowotnych.
Polskie Towarzystwo Alergologiczne (PTA) jest największym w Polsce stowarzyszeniem naukowym skupiającym lekarzy alergologów. Towarzystwo, które powstało w 1983 roku, zrzesza obecnie ponad 1000 członków. W bieżącym roku PTA zainicjowało trzyletni ogólnopolski Program Edukacyjny Astmy i Alergii, który patronuje również programowi „Wolność Oddechu – Zapobiegaj Astmie”. Więcej informacji o PTA można znaleźć na stronie www.pta.med.pl.
Polskie Towarzystwo Oświaty Zdrowotnej (PTOZ) powstało w 1993 roku. PTOZ jest organizacją pozarządową zrzeszającą osoby zawodowo zajmujące się oświatą zdrowotną i promocją zdrowia, a także osoby pragnące w ramach Towarzystwa realizować jego cele statutowe. Towarzystwo posiada 43 oddziały terenowe, zrzeszające ponad 600 członków.
AstraZeneca należy do największych światowych producentów leków. Firma opracowuje i produkuje innowacyjne leki przeznaczone do terapii chorób, które stanowią najważniejsze wyzwania współczesnej medycyny. Każdego roku AstraZeneca wydaje ponad 3 miliardy dolarów na badania nad nowymi lekami.